De titel van dit verhaal is ontleend aan het boek van Joseph Conrad, die het boek ‘Heart of Darkness’ in 1899 schreef. Het thema van het boek is ‘zelfbeheersing — als aan emoties de vrije loop wordt gelaten, ontstaan er brokken: een kapitein die woedend een dorpshoofd met een stok begint te slaan krijgt een speer tussen zijn schouderbladen, de stuurman die uitgelaten staat te springen als de boot aangevallen wordt krijgt een speer in zijn zij. Als daarentegen emoties beheerst en onderdrukt worden, ontstaat er iets leugenachtigs. In het boek staat daarom het motief van “duisternis”, het onbekende en onbeheerste, tegenover dat van “licht”, het witte masker van de beschaving. Een ander thema is de Verlichting. Kurtz, de hoofdpersonage, is van oorsprong een verlicht en rationeel denker, die geacht wordt vooruitgang te brengen in Afrika, en barbaarse praktijken te bestrijden. In de praktijk vervalt hij zelf echter ook tot barbaarse praktijken.
Deze analyse over de geopolitiek die sinds januari 2025 vanuit de V.S. de wereld in beroering brengt, is het – ondanks de lengte ervan – waard gelezen te worden van het eerste tot het laatste woord. De Belg Joachim Van Wing is de auteur van dit artikel, waarover hij zelf schrijft: ‘Deze publicatie gaat over opportunisme en over het gevaar dat loert wanneer maatregelen worden doorgevoerd die steeds explicieter de wet van de sterkste laten gelden.’ Van Wing heeft zich daarbij laten inspireren door het boek van Joseph Conrad. Hij maakt duidelijk dat er waarschijnlijk meer verliezers dan winnaars zullen zijn en dat Europa vrijwel zeker in alle gevallen aan het kortste eind gaat trekken.
Trump’s wittebroodsweken
De afgelopen weken waren hectisch. Nooit eerder is een Amerikaans president zo briesend uit de box besprongen. Die hectiek mag ons Europeanen misschien chaotisch voorkomen, maar aan dit draaiboek is 4 jaar lang gewerkt en het werd tot in de kleinste details voorbereid. De discipline die D.J. Trump zijn kabinetsleden weet op te leggen, laat een doctrinaire vastberadenheid en strikte marsorders in alle gelederen vermoeden.
Deze enige valse noot kwam dusver van voormalig Luitenant-Generaal Keith Kellogg, door D.J. Trump aangesteld als ‘speciale gezant voor Oekraïne en Rusland’. In 2003 verdiende Kellogg zijn strepen als Chief Operating Officer in de Iraakse overgangsregering waar hij de ontbinding van het Irakese leger overzag. Kellogg had de reputatie van “gangmaker” en iemand die ongestoord bureaucratische lijnen verlegde. Zijn aanpak stond garant voor snelheid en een strikte discipline binnen zijn korps. Tot dusver kwam de enige valse noot van die Kellogg. Hij liet een week geleden in zijn kaarten kijken door te stellen dat, “… Putin zal bezette gebieden moeten opgeven…”. Daarmee zei hij iets wat D.J. Trump niet expliciet gezegd wilde hebben. Kellogg liet zich een week geleden ontvallen dat Europese hoogwaardigheidsbekleders niet zullen deelnemen aan de vredesonderhandelingen en dat ook een Oekraïense delegatie bij aanvang geen meerwaarde biedt. Het ongeloof over deze uitspraak veranderde in vertwijfeling en eindigde in tranen.
Of het nu over het Panama-kanaal, Groenland, de Riviera in Gaza, Canada of de Golf van Mexico gaat, we zien hoe Trump’s ‘America First’-beleid van de komende jaren de wet van de sterkste wil laten gelden. Eigengereid, onverschrokken en met een ongeremde zelfingenomenheid worden zwakkere landen voor voldongen feiten gesteld. Of zoals Michael Hudson het verwoordde, “What are you going to do about it?”. Het kakofonisch Europese antwoord luidt, “Euh,… niets? Denken we. Voorlopig. Ja, toch?”
München, 10 februari 2007
Het was sinds 2007 geleden dat München nog eens het toneel was voor een historische toespraak. 18 jaar geleden verscheen in München een schijnbaar schuchtere Vladimir Putin ten tonele die voor het eerst het herwonnen zelfrespect van de Russische natie vertolkte. Toen sprak Poetin over Rusland nog in termen van ‘Europees land’, ‘deel van Europa’, gericht op het westen en op zoek naar inclusie, investeringen, handel en erkenning. De oproep om te worden geïncorporeerd in de westerse ‘Rule of Law’ en ‘veiligheidsframework’ werd beantwoord met strafmaatregelen die het Kremlin gaandeweg hebben geïsoleerd. Na decennia van economische sancties, uitsluiting en sabotage kijkt het Kremlin niet langer naar het westen. Voor het Kremlin komt de zon op in het oosten. Het duurt wellicht nog eens 20 jaar vooraleer Moskou de Europese landen weer als betrouwbare partners beschouwt. Rusland heeft het helemaal gehad met de Europese politieke elite. En hetzelfde geldt voor kersvers vice-president J.D. Vance die ons Europeanen in de meest ondubbelzinnige taal voorspelt hoe het herwonnen zelfbewustzijn van de Amerikaanse natie ons Europeanen de komende jaren de les zal spellen. J.D. Vance spaarde onze politieke elite niet. Het klopt dat Europa op een moreel dwaalspoor is terecht gekomen en dat de constructie aankijkt tegen ontwerpfouten en onoverbrugbare deficieten die het gevolg zijn van decennialang wanbeleid en non-beleid. Een overzicht,
(1.) De Eurotarische Beau Monde annuleert ongestoord verkiezingsuitslagen wanneer de Roemeense bevolking fout stemt. In België blijft Vlaams Belang, ondanks een onafgebroken reeks overwinningsnederlagen, aan de zijlijn. Hetzelfde staat nu in Duitsland te gebeuren. (2.) Het vrije woord wordt onderdrukt door een industrieel media complex dat wordt bemand door gekochte en betaalde profielen. (3.) Iedere kritiek op een ontspoord migratiebeleid wordt weg gezet als xenofoob, radicaal rechts, racistisch en hitleriaans. (4.) De energiebevoorrading wordt met de dag meer problematisch en Europese exportbedrijven verliezen internationaal terrein. (5.) Ons onderwijs levert al lang niet meer de profielen die steeds de kracht waren achter de kennispositie waarmee dit continent haar centrale rol afdwong op het internationale toneel. (6.) De Europese actieve bevolkingspiramide is een breed uitlopende zuil geworden met stijgende noden en een afkalvende financieringsbasis. (7.) Europa heeft sinds 2019 haar eigen fundamenten weg geslagen. Eerst met maatregelen tegen een onzichtbaar viraal deeltje, daarna met een georchestreerde angst voor Russische tanks die onderweg zijn naar het Schumanplein. (8.) 10% van alle werkuren in onze economie gaan verloren door langdurige ziekte terwijl oversterfte onverklaarbaar double-digits scoort onder leeftijdscategorieën die vroegtijdig worden beroofd van productieve en onbezorgde levensjaren. (9.) Europese landen stapelen de staatsschulden verder op. In plaats van een strikte begrotingsdiscipline en verregaande besparingen, willen Europese lidstaten het budget voor militarisme en oorlogsvoering fors optrekken.
Niets weerspiegelt die Europese leegte, die zelfverloochening en de intellectuele armoede beter dan het Duitse kopstukken-debat van enkele dagen geleden.
“Wir haben eine Stagnation und befinden uns in einer strukturellen Wirtschaftskrise. Das ist etwas anderes als das, was wir in Corona erlebt haben oder die hohen Energiepreise. Denn zwei Bedingungen für Wachstum sind weggefallen : 1. billige Energie aus Russland, Putin hat das abgestellt, lassen wir das nicht vergessen, das hat unsere Energiepreise heute hoch gemacht, es ist diese Abhängigkeit von russischer Energie, die dafür verantwortlich ist. 2. weil Deutschland ein Exportnation ist und diese Exportmarkte immer enger wird.”
– Robert Habeck, die Grünen, Duits vice-kanselier, NTV, 16 februari 2025
Habeck gelooft dat Poetin de gaskraan heeft toegedraaid, gelooft dat Poetin zichzelf sancties heeft opgelegd en dat Poetin niet langer zaken wilde doen met Duitsland. Duitsland… tot 2022 de belangrijkste handelspartner van Rusland. En die verbintenis was wederzijds. Ook voor Duitsland was Rusland altijd al de belangrijkste afzetmarkt. Niet langer. En neen, de mondiale exportmarkt krimpt niet zoals Habeck beweert. Integendeel. De wereldeconomie groeit terwijl het Duitse marktaandeel op deze groeide wereldmarkt krimpt door nefaste beslissingen. Duitsland heeft een fortuin betaald voor de gifbeker die het onder Amerikaanse dwang tot de bodem heeft geledigd. De gedoodverfde kanselier Friedrich Merz belooft de wapenleveringen voor Oekraïne te zullen optrekken en de begrotingsdiscipline te laten varen. Net zoals Willem Sas gelooft de aanstaande kanselier dat staatsschulden de graadmeter zijn voor vooruitgang, beleid en groei. Friedrich Merz wil ook zo snel mogelijk premier Netanyahu ontvangen en daarbij het internationaal aanhoudingsbevel naast zich neerleggen.
J.D. Vance leverde een vlammende en berispende toespraak waarin hij met handig gekozen voorbeelden de pijnpunten één voor één benoemde. En het klopte wat hij zei, maar echt pervers wordt het pas wanneer die pijnpunten uitgerekend het resultaat zijn van een beschadigingsbeleid dat Washington moedwillig heeft gevoerd. Het zijn de Amerikaanse invasies en verwoestingen van de voorbije 20 jaar die voor chaos, dood en verderf hebben gezorgd in landen als Libië, Afghanistan, Irak, Pakistan, Syrië, Libanon, Somalië,… niet toevallig de landen van oorsprong voor de meest verknipte profielen en getraumatiseerde gelukszoekers. Het is Washington dat onze Europese leiders tot economische zelfmoord heeft verleid en het zijn Amerikaanse veiligheidsdiensten en tech-bedrijven die onze media een ‘omerta’ opleggen.
Iedere machtsvacuüm vormt een opportuniteit voor deze nieuwe administratie. In een totaal verdeelde en uit elkaar gespeelde wereld en op een stuurloos continent als Europa is D.J. Trump er als de kippen bij om dat machtsvacuüm in te vullen.
‘The Great Minerals Deal’ met Oekraïne
Grondstoffen en mineralen in ruil voor vrede en veiligheidsgaranties. Het voorstel dat voorligt bevat geen daadwerkelijke veiligheidsgaranties. Wordt de overeenkomst getekend, dan stroomt de helft van alle inkomsten uit die Oekraïense mijnbouw en verwerking van mineralen naar de Amerikaanse schatkist. En niet alleen naar de schatkist maar ook naar private bedrijven. En niet alleen inkomsten uit de winning van zeldzame aardmetalen, maar de “gehele economische waarde die verbonden is aan hulpbronnen in Oekraïne”, waaronder uranium, lithium, bosbouw, olie, gas en zelfs bepaalde haveninkomsten. De ‘Flou Artistique’ waarmee de compact is opgesteld, doet vermoeden dat ook landbouwopbrengsten zijn inbegrepen. De overeenkomst bepaalt dat Amerikaanse bedrijven 50% van de Oekraïense afzettingen van zeldzame aardelementen in handen moeten hebben. De overeenkomst zou alle (lees: alle) andere handelsovereenkomsten van Oekraïne terzijde schuiven. Bij eventuele geschillen is uitsluitend de rechtbank van New York bevoegd.
Rapporten in het verleden hebben gesuggereerd dat de Oekraïense bodem ruim $10.000 miljard aan mineralen en zeldzame aardmetalen bevat.
Various reports have suggested that Ukraine has upwards of $10 trillion in mineral deposits, including those containing rare earth elements that are essential to defense and other high-tech industries.
– staff writer, mining.com 25 februari 2025
D.J. Trump denkt hiermee een meesterlijke deal te hebben uitgedacht en rekent zich rijk. Javier Blas – dé mijnbouwexpert van Bloomberg, denkt daar anders over. Mijnbouw is bijzonder energie-intensief en goed voor 38% van het wereldwijde energieverbruik en 15% van alle elektriciteitsverbruik. En ja, Moskou heeft vooral het Oekraïense elektriciteitsnetwerk onder vuur genomen. En ja, mineralen en ertsen moeten vervoerd worden. Ook de Oekraïense wegeninfrastructuur en de wederopbouw ervan, zijn daarbij niet langer een troef maar eerder een liability.
Waar hebben we dit nog gezien? Juist… in Afghanistan. Daags voor de Invasie van Afghanistan, in oktober 2001, noemde het Pentagon het land nog het ‘Saudi Arabië van de Lithium’. Ook 25 jaar later wordt er nog steeds geen lithium gedolven in Afghanistan. Omdat de ertsaders niet interessant zijn, omdat de gebieden ontoegankelijk zijn en de politieke situatie te onstabiel.
“Let’s say that Ukraine was able, as if by magic, to produce 20% of rare earth elements in the world. This will amount to about $3 billion a year. To reach the $500 billion that Trump was talking about, the United States will need to provide more than 150 years of Ukrainian production. Complete nonsense.”
– Javier Blas, Bloomberg, 22 feb. 2025
De realiteit is dat alle interessante afzettingen en ertsaders zich in het oosten van Oekraïne bevinden, daar waar de Russische legers een frontlijn hebben opgetrokken. Het is niet uitgesloten dat Washington weldra consessies betaalt aan Moskou en niet aan Kiev voor de exploitatie van mijnbouwprojecten in de Donbass en Zaporizhzha.
Oekraïne heeft het potentieel om het Afghanistan van Europa te worden. De val is gezet en de berenklem staat op het punt dicht te klappen.
Tariffs, invoerrechten als vergeldingswapen
De dollar en vooral de bevoorrechte rol van handelsmunt ligt erg gevoelig bij D.J. Trump. Hij weet dat zijn thesaurie valt en staat met de bereidheid van andere landen om dollars en Amerikaans schuurpapier te blijven opkopen.
In een toespraak van 20 februari 2025 liet hij duidelijk verstaan waartoe hij bereid is wanneer de BRICS-landen werkelijk van plan zijn om de dollar te vernietigen.
“Any Brics state that even mentions the destruction of the dollar will be charged a 150% tariff and we don’t want your goods, we don’t want to part take. And the Brics just broke up. I don’t know what happened to them. We haven’t heard from the Brics states lately.”
– Donald Trump, Washington D.C., 20 februari 2025
Dit is zorgwekkend. Niet in het minst omdat D.J. Trump niet schijnt te begrijpen dat de BRICS niet uitzijn op de vernietiging van de dollar. Het zijn uitgerekend de sancties tegen Venezuela, Noord-Korea, Irak, Iran, Myanmar, Cuba, Libië en ook Rusland die alle andere landen in Global South hebben getoond wat er gebeurt wanneer men in onmin raakt bij Washington en hoe gevaarlijk die dollar is. Rekeningen worden geblokkeerd, invoer en uitvoer verhinderd en reserves geconfisqueerd. Die sancties worden alleen omzeild wanneer men uit de dollar stapt en handel drijft in eigen munten. En ja, dat verzwakt de dollar en ja, dat is het rechtstreekse gevolg van het beleid en strafmaatregelen die Washington zelf heeft opgelegd.
De centrale banken en de thesaurieën in de Global South hebben de voorbij jaren geen dollars gedumpt zoals D.J. Trump lijkt te veronderstellen. In plaats van dollars, hebben ze goud gekocht. Voor Washington en Wall Street komt dat op hetzelfde neer maar voor de landen van de BRICS+ en de Global South betekent dit een immunisering tegen de willekeur van Washington en het onvoorspelbare opportunisme van D.J. Trump, John Ratcliffe, Pete Hegseth, Marco Rubio en Scott Bessent.
Tariffs, Canadees LNG naar Europa
De invoerrechten op Canadese importgoederen naar de V.S. werden met 30 dagen uitgesteld. Dat betekent dat de strafmaatregelen op 3 maart 2025 definitief ingaan en Canadese olie, aardgas, aluminium en staal in de VS plots 25% duurder worden. Zowel Mexico als Canada exporteren jaarlijks ieder zo’n $400 mld naar de VS.
Er roert iets. Aan beide zijden van de oceaan ontwaart men een opportuniteit. Tot 2022 importeerde de EU zo’n 40% van al het benodigde aardgas uit Rusland. Voor Duitsland bedroeg dat aandeel 55%. Ook voor afgewerkte diesel was Rusland altijd onze belangrijkste leverancier. Indien Canada de exporten van olie en gas naar de VS inruilt voor de EU, dan verdubbelen Canadese oliebedrijven hun winstmarges.
Canada is goed voor zo’n 25% van alle liquid fuels die de Amerikaanse economie verbruikt ofwel de helft van alle ruwe olie die de VS dagelijks importeert. Dat zijn 4 miljoen varen per dag.
Een nieuwe pijplijn aanleggen van de Canadese provincie Alberta naar de Canadese oostkust richting Europa zou zo’n 25 miljard kosten. Dat lijkt veel geld, en dat is het ook. Maar indien Canada haar ruwe olie en gas niet langer aan vriendenprijzen exporteert naar de VS maar met forse winst kan exporteren naar de EU, zoals de VS dat vandaag doet… dan is die pijplijn in 12 tot 18 maanden terug verdiend.
Dan verliezen Trump en VS tweemaal. Enerzijds ontbreekt het hen aan goedkope Canadese olie en gas uit Canada. Anderzijds pikt Canada de lucratieve Europese markt in waar Amerikaanse bedrijven vandaag hun LNG en NGL dumpen aan crapuleuze woekerprijzen.
Kortom, de idee van punitieve en vergeldende invoerrechten kan een averechts effect ressorteren, uitgerekend op een moment dat de kwetsbare Amerikaanse economie iedere drempel, kink of hapering moet zien te vermijden. D.J. Trump speelt hoog spel. En soms krijgt men het vermoeden dat hij bluft. Wie zich niet laat intimideren of verstijft door het imponerende gebrul van de zilverrug gorilla, die bespeurt een zwakte en stelt zich de vraag of deze president werkelijk de kaarten heeft waarmee men zo vroeg in de hand all-in zou gaan.
Tariffs, Smooth Hawley
Hoe goed of hoe slecht wordt D.J. Trump eigenlijk geadviseerd? Er bestaan namelijk historische voorbeelden. Hoe machtig ‘Le Premier Empire’ ook mocht zijn in de periode 1807 tem 1812…, Napoleon is er nooit in geslaagd zijn ‘Système Continental’ aan Rusland op te leggen of om Groot-Brittannië te isoleren. Toch blijven de EU en de Verenigde Staten 200 jaar later dezelfde soort zelfvernietigende sancties hanteren waarvan het resultaat laat zich voorspellen.
En wat geldt voor embargo’s en sancties, geldt ook voor invoerrechten. Dat leert ons de Smoot-Hawley Act van 1930. De logica achter de Smoot–Hawley Tariff Act was gebaseerd op protectionisme en de overtuiging dat hogere invoertarieven de Amerikaanse economie zouden beschermen tegen buitenlandse concurrentie.
De Smoot–Hawley Tariff Act van 1930 verhoogde de invoerrechten op meer dan 20.000 geïmporteerde goederen. Die tarieven stegen toen stapsgewijs tot gemiddeld 40%.
Voorheen hadden de VS een meer gematigde handelsstrategie. Smoot-Hawley brak daarmee door een sterk protectionistisch beleid in te voeren dat inging tegen internationale samenwerking en liberalisering van de handel. Landen zoals Canada, Groot-Brittannië en Frankrijk reageerden en voerden op hun beurt hoge invoerrechten in tegen Amerikaanse producten. Europa verhoogde tarieven op Amerikaanse landbouwproducten, wat de agrarische crisis in de VS verergerde. De VS was decennialang de motor achter een snel groeiende wereldeconomie geweest, maar in de periode 1929 tot 1934 daalde die Amerikaanse handel met zo’n 65%.
Smoot-Hawley wordt gezien als een fiasco en de brandversneller tijdens de Grote Depressie. Hoewel de crisis al eerder begonnen was, droeg de wet bij aan de wereldwijde economische stagnatie. Uiteindelijk werd het beleid teruggedraaid met de Reciprocal Trade Agreements Act van 1934.
Al het goud in Fort Knox
Het goud in de U.S. Treasury wordt officieel gewaardeerd tegen een vaste boekhoudkundige prijs van $42,22 per troy ounce. Dat is een overblijfsel van het oude goudstandaard-tijdperk, toen de Amerikaanse dollar een vaste wisselkoers had ten opzichte van goud. In 1971 beëindigde president Richard Nixon de convertibiliteit van de dollar in goud (De Nixon Shock van 15 augustus 1971). De Amerikaanse overheid heeft sindsdien de boekhoudkundige waarde van het goud nooit aangepast aan de marktprijs, die vandaag veel hoger ligt.
Er gaan stemmen op om die Amerikaanse goudvoorraad te herwaarderen van $42 naar de actuele marktprijs van $2900 per ounce. Afgaande op de officiële goudvoorraden die men de VS toedicht, zou met die eenvoudige pennentrek de gehele Amerikaanse staatsschuld kunnen worden opgedweild en weggeveegd.
Maar als D.J.Trump die goudvoorraden in de monetaire strijd gooit en daarmee het schuldprobleem oplost, dan detoneert hij daarmee de monetaire atoomramp die hij ten allen prijze wil vermijden. Als D.J. Trump die goudstandaard invoert, door de dollar te koppelen aan de goudprijs dan is de dollar pardoes de status van reservemunt kwijt. Dan worden daarmee ook de Russische Roebel, de Chinese Renminbi en de Indische Rupee op slag evenwaardige reservemunten. De goudreserves van deze drie landen moeten niet onder doen voor ‘Fort Knox’. Dat zal dus niet gebeuren.
Het behoud van de dollar als reservemunt mag de Amerikaanse belastingbetaler $1.000 mld per jaar blijven kosten, zolang de Witte Huisbewoner daarmee de komende 4 jaar overal ter wereld de lakens, zwarte pieten en rode kaarten kan blijven uitdelen.
Afsluitend
‘Heart of Darkness’ is een best seller van Joseph Conrad. In elk van ons schuilt een ‘Kurtz’, de meedogenloze usurpator, de losgeslagen machtswellusteling. In elk van ons schuilt ook een ‘Marlow’, de verbouwereerde verslaggever en observator, die wordt geschoffeerd door zoveel wreedheid en opportunisme. Maar of onze verbijstering voor zoveel opportunistisch machtsmisbruik ooit zal omslaan in een verwondering en bewondering, dat moet de komende 4 jaar nog blijken.
