Er wordt met een scheve blik gekeken naar de grote multinationale ondernemingen. Door belastingontwijking dragen zij te weinig bij aan de schatkist. Daardoor wordt er meer druk gelegd bij de burger. Het Amerikaanse business magazine Forbes geeft jaarlijks informatie over omzet en winstgevendheid van de tweeduizend grootste multinationale ondernemingen, wereldwijd. Bij elkaar opgeteld boeken deze ondernemingen een omzet van $ 47.800 miljard en een nettowinst van $ 5.000 miljard. Als deze winst zou worden belast met vijftien procent dan zou er wereldwijd jaarlijks totaal $ 750 miljard beschikbaar zijn voor de respectievelijke schatkisten van landen, wereldwijd. Dit gebeurt echter niet omdat de overheden onder druk staan van de multinationale ondernemingen om het belastingpercentage laag te houden. Landen zoals Ierland doen dat omdat daardoor de werkgelegenheid wordt gestimuleerd.
De landen met de meeste multinationale ondernemingen zijn de Verenigde Staten, waar 595 van de tweeduizend grootste multinationals gevestigd zijn, gevolgd door China met 297 multinationals en Japan met 196. De Amerikaanse overheid is voorstander van de verhoging van het belastingpercentage voor multinationale ondernemingen tot minimaal vijftien procent. Begrijpelijk, omdat dertig procent van de tweeduizend grootste gevestigd zijn in de V.S.. De verhoging van het minimum belastingpercentage zou echter wereldwijd moeten worden ingevoerd wil het enig nut hebben. Dan nog zullen landen echter ontsnappingswegen zoeken, om schade voor de werkgelegenheid te voorkomen.
Nederland huisvest 24 van de tweeduizend grootste multinationals, volgens Forbes. Vooral bedrijven die actief zijn in de handel en (financiële) dienstverlening. Shell en Unilever hebben hun hoofdkantoor verhuisd naar het Verenigd Koninkrijk. Volgens het CBS dragen multinationale ondernemingen ongeveer dertig procent bij aan het Bruto Nationaal Product. In 2021 was dat ongeveer € 270 miljard. Dit wil overigens niet zeggen dat dit de hele omzet is van de Nederlandse multinationals, want een deel daarvan wordt behaald in andere landen en daar ook belast. De toegevoegde waarde van de in Nederland actieve multinationals komt geschat overeen met € 54 miljard winst voor belasting. Als deze winst zou worden belast met vijftien procent, dan zou de bijdrage van de multinationals door vennootschapsbelasting aan de schatkist € 8 miljard per jaar gaan bedragen. Mogelijk is dit € 6 miljard meer dan de huidige belastingbijdrage. Het is een schatting omdat de juiste gegevens ontbreken. Als de schatting juist zou zijn, Is de meeropbrengst dan substantieel?
De Belastingdienst ontvangt jaarlijks ongeveer € 220 miljard aan directe en indirecte belastingen. Daarnaast wordt er € 114 miljard aan premies ontvangen. Geld dat geoormerkt is voor de betaling van uitkeringen en de financiering van de zorg. Directe belastingen zijn vooral loonbelasting, inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting. Loon- en inkomstenbelasting brachten in 2021 € 66 miljard op en vennootschapsbelasting € 21 miljard. De indirecte belastingen zijn in de afgelopen decennia steeds belangrijker geworden voor de Nederlandse schatkist. De Staat ontving in 2021 aan omzetbelasting € 62 miljard, aan accijnzen € 12 miljard en aan dividendbelasting € 5 miljard. (bron: www.rijksfinancien.nl)
In verhouding tot de bedragen die de Staat incasseert bij burgers en bedrijven is de mogelijke meeropbrengst door verhoging van het belastingpercentage dat geheven wordt bij multinationale ondernemingen nauwelijks substantieel te noemen. Sterker, verhoging van de vennootschapsbelasting zou tot gevolg kunnen hebben dat er multinationale ondernemingen zijn, die hun activiteiten in Nederland nog verder gaan afbouwen.
De grootste besparing op belastingafdrachten, zowel direct als indirect zou kunnen worden gerealiseerd als de overheid wordt verkleind en zich zou concentreren op zijn kerntaken. In de afgelopen jaren is opnieuw gebleken dat de overheid niet al te zorgvuldig om gaat met het belastinggeld van zijn burgers. Ook wordt door de overheid werkgelegenheid in stand gehouden, die geen werkelijke toegevoegde waarde heeft voor de Nederlandse economie. Onderwijs, gezondheidszorg, voeding, energie, woningbouw et cetera zouden in coöperaties onderling kunnen worden geregeld. Als de belastingen en dan met name de BTW, accijnzen en loonbelasting flink omlaag gaan, dan is het voor de burger ook beter haalbaar om deze coöperaties zelf te financieren.
Multinationals hebben mijns inziens een minder grote invloed op de Nederlandse economie dan wordt verondersteld. Door het midden- en kleinbedrijf in ere te houden kan die invloed nog verder worden teruggebracht. In elk geval maakt het voor de schatkist niet veel uit of multinationals zeven of vijftien procent vennootschapsbelasting betalen.
© Ad Broere
Ad Broere (1948) is econoom. Hij werkte in bank- en bedrijfsleven, onderwijs, was zelfstandig adviseur en schreef vijf boeken. Zijn meest recente boek is getiteld: ‘Geld in de Bijrol’.
