Jan Amos Komenský (gelatiniseerd als Comenius) (Moravië, 28 maart 1592 – Amsterdam, 15 november 1670) was een Moravische theoloog, filosoof, hervormer, pansofist en pedagoog. Comenius pleitte voor onderwijs aan iedereen, zowel aan jongens als aan meisjes en van alle standen. Hij schreef leerboeken en ontwierp een nieuw schoolsysteem voor Polen, Zweden en Hongaren.
In 1656 werd zijn huis door Poolse partizanen in brand gestoken tijdens de Zweeds-Poolse Oorlog. Comenius kreeg asiel in Amsterdam, op voorspraak van zijn beschermheer Louis de Geer die hem enige tijd bij hem thuis liet inwonen. In deze periode vormde het Huis met de Hoofden een gastvrij ontmoetingspunt van vrijdenkers, die in het tolerante Amsterdam een veilige haven vonden.. Zowel vader Louis als zoon Laurens de Geer ondersteunden studie en publicaties van dissidente schrijvers en filosofen en realiseerden in hun huis een veelzijdige bibliotheek, onder meer ten behoeve van het werk van Comenius, die eerder door zijn roerige levensomstandigheden al twee keer eerder zijn boeken verloor.
Comenius overleed op 15 november 1670 in Amsterdam, maar werd om nog niet opgehelderde redenen begraven in de vestingstad Naarden. Zijn graf is daar in de 20ste eeuw getraceerd in de voormalige Waalse Kerk, welke lang onderdeel was van de voormalige Weeshuiskazerne in Naarden. Deze ruimte werd een mausoleum dat jaarlijks bezocht wordt door enkele duizenden Tsjechen, Slowaken, Polen en andere in Comenius geïnteresseerden.
Comenius schreef ‘Het labyrint van de Wereld en het Paradijs van het Hart’. Het boek is nog steeds actueel en verkrijgbaar in de boekhandel. Een samenvatting van dit boek luidt als volgt:
‘Een satirische en nog altijd actuele beschrijving van onze samenleving met haar rangen en standen; een wirwar gedreven door hebzucht, hoogmoed, liefdeloosheid, domheid enz. Met tot slot de raad van de diep bewogen schrijver toch vooral de stilte in het eigen hart te zoeken, wil de mens de ware vrede binnengaan en zijn bestemming leren kennen. Comenius heeft deze twee boeken zó geschreven dat zij zonder meer in elkaar overlopen. Op de titelpagina licht hij ze aldus toe: ‘Een heldere beschrijving hoe in deze wereld en al haar aangelegenheden niets heerst dan dwaling en verwarring, onzekerheid en nood, leugen en bedrog, angst en ellende, en ten laatste afkeer van alles en vertwijfeling.’
Dit boek inspireerde mij tot het schrijven van het artikel: ‘Over de driedimensionale film’. Ik heb daarin vanuit mijn eigen visie een moderne – korte – versie geschreven van het gegeven: ‘toeschouwer van het wereldgebeuren en acteur, die erin verstrikt is geraakt (het labyrint)’. Het artikel is opgenomen in mijn tweede nieuwsbrief voor de maand oktober. Deze nieuwsbrief wordt per mail toegestuurd als ik een verzoek daartoe gericht aan info@adbroere.nl ontvang.
Bron van de informatie over Comenius: Wikipedia
Ad Broere
