Wie herinnert zich het Europees Stabiliteit Mechanisme (ESM) nog? Het werd in 2012 opgericht om ‘landen te helpen, die zichzelf niet konden helpen in de financiële nood als gevolg van een calamiteit zoals de bankencrisis in 2008.’ Het benodigde kapitaal van het ESM zou van de deelnemende landen komen.
Totaal zou er op die manier 700 miljard euro worden gestort. Nederland moest daarvan 40 miljard euro bijdragen. Hiervan heeft Nederland 4,5 miljard euro gestort. Dit is 11,1% van het te storten bedrag. Andere landen hebben ook 11,1% gestort. De resterende 88,9% moet nog komen. Nederland hangt dus nog een storting van 35,5 miljard euro boven het hoofd. Hierover beslissen de ministers van financiën van de deelnemende landen en elk deelnemend land heeft een vetorecht. Andere belangen hebben het tot dusver bij de ministers van financiën gewonnen. Het ESM moet het doen met 80 miljard euro gestort aandelenkapitaal en het bestuur mag niet meer dan 500 miljard euro aan leningen en kredieten verstrekken binnen het kader van de doelstelling van het ESM. Voor die leningen en kredieten wordt er wel een garantie afgegeven, die ertoe kan leiden dat als de leningen en kredieten moeten worden afgeschreven, het bestuur van het ESM aanklopt bij de deelnemende landen om de gaatjes te vullen.
Het is een grommend monster, het ESM, dat op de loer ligt om toe te slaan als er de ruimte wordt gegeven om meer macht naar zich toe te trekken. Tot dusver lukt dat niet omdat de ministers van financiën van de deelnemende landen hun eigen begroting in bescherming nemen. Er gaan echter stemmen op om het ESM onder de EU te plaatsen. En dat is nu precies wat van het begin af de bedoeling is geweest. In 2012 waren de mogelijkheden voor het ESM beperkt, in de jaren daarna zijn die uitgebreid. Zo beheert het ESM het coronafonds en komt steeds nadrukkelijker klimaatverandering en de rol van het ESM daarbij naar voren. Wie weet volgt hierop het EU Von der Leyen oorlogsbudget van 800 miljard euro, ook te financieren door het ESM.
Ik heb in 2012 een petitie tegen ratificatie van het ESM verdrag door het Nederlandse parlement ingediend. Hiervoor waren 12.000 handtekeningen gezet. Bij het aanbieden van de petitie heb ik kennis gemaakt met de financiële commissie voor de Tweede Kamer. In gesprekken met leden van deze commissie werd mij gezegd dat het allemaal niet zo’n vaart zou lopen, omdat de deelnemende landen zelf aan het stuur zaten. Daar hebben ze tot dusver gelijk mee gehad. Ook werd er gezegd dat er geen directe bankensteun zou worden verleend aan noodlijdende landen. Die bewering klopte niet. Toen de Griekse crisis op zijn hoogst was, werd er een constructie bedacht, waardoor publieke middelen die in het ESM en vooral in zijn voorloper het EFSF zaten in de private sfeer terechtkwamen. In tegenstelling tot de bewering, kwam dit neer op directe bankensteun.
Het vehikel dat daartoe was opgericht, heette het ‘Hellenic Financial Stability Fund’ (HFSF). Dit fonds dat de Griekse banken zou moeten helpen om overeind te houden, ontving van het EFSF/ESM netto 44 miljard euro en boekte dat als eigen vermogen. Van de leningen die met die 44 miljard werden verstrekt, was in een mum van tijd al 36 miljard euro als oninbaar afgeschreven. Waar het naar toe is gegaan is onduidelijk. Was er corruptie in het spel? Werden bepaalde crediteuren van de Griekse banken voorgetrokken? Wie waren verantwoordelijk voor dit ‘beleid’? Vragen waarop geen antwoord kwam van de politici waarmee ik contact opnam. Mijn poging om het wereldkundig te maken via Eenvandaag stuitte op bezwaar, omdat ‘het veel te ingewikkeld was voor de gemiddelde kijker’. Ik heb het verhaal in mijn boek ‘Geld in de bijrol’ opgenomen. Dit leidde echter tot geen enkele inhoudelijke reactie.
We zijn nu tien jaar verder en toen ik de foto zag van de accountants die in Kiev boeken controle gaan doen naar de besteding van de Amerikaanse hulp, kwam het HFSF weer in mijn gedachte.
Er zit een luchtje aan deze kwestie: 36 miljard euro down the drain, op papier uitgeleend aan Griekse banken. Wat er verder met het geld is gebeurd is alleen te achterhalen door een accountantsteam, 36 miljard is de moeite waard. Misschien heb ik met dit artikel de interesse opgewekt van mensen die er werk van maken.
Ad Broere
