Door te erkennen dat de uitbreiding van de NAVO de kern van deze oorlog vormt, begrijpen we waarom Amerikaanse wapens deze oorlog niet zullen beëindigen. Alleen langs diplomatieke weg kan vrede worden bewerkstelligd.
George Orwell schreef in 1984: “Wie het verleden beheerst, beheerst de toekomst: wie het heden beheerst, beheerst het verleden.” Regeringen werken onophoudelijk om de publieke perceptie van het verleden te vervormen. Wat de oorlog in Oekraïne betreft, heeft de regering-Biden herhaaldelijk en ten onrechte beweerd dat de oorlog in Oekraïne begon met een niet-uitgelokte aanval van Rusland op Oekraïne op 24 februari 2022. In feite werd de oorlog door de VS uitgelokt op manieren die vooraanstaande Amerikaanse diplomaten al tientallen jaren in de aanloop naar de oorlog hadden voorzien, wat betekent dat de oorlog voorkomen had kunnen worden en nu via onderhandelingen moet worden gestopt.
Erkennen dat de oorlog werd uitgelokt helpt ons te begrijpen hoe we hem kunnen stoppen. Het rechtvaardigt de Russische invasie niet. Een veel betere aanpak voor Rusland zou zijn geweest de diplomatie met Europa en met de niet-westerse wereld te intensiveren om het militarisme en unilateralisme van de VS uit te leggen en zich daartegen te verzetten. In feite wordt de niet aflatende Amerikaanse drang om de NAVO uit te breiden overal ter wereld tegengewerkt, dus Russische diplomatie in plaats van oorlog zou waarschijnlijk effectief zijn geweest.
Het Biden-team gebruikt het woord “unprovoked” onophoudelijk, het meest recent in Biden’s grote toespraak op de eerste verjaardag van de oorlog, in een recente NAVO-verklaring en in de meest recente G7-verklaring. Mainstream media die Biden welgezind zijn, papegaaien gewoon het Witte Huis na. De New York Times is de grootste boosdoener, die de invasie niet minder dan 26 keer beschrijft als “niet uitgelokt”, in vijf hoofdartikelen, 14 opiniecolumns van NYT-schrijvers en zeven gastopschriften!
Er waren in feite twee belangrijke Amerikaanse provocaties. De eerste was het voornemen van de VS om de NAVO uit te breiden naar Oekraïne en Georgië om Rusland in het Zwarte Zeegebied te omsingelen door NAVO-landen (Oekraïne, Roemenië, Bulgarije, Turkije en Georgië, in omgekeerde volgorde). De tweede was de rol van de VS bij de installatie van een Russofoob regime in Oekraïne door de gewelddadige omverwerping van de pro-Russische president van Oekraïne, Viktor Janoekovitsj, in februari 2014. De schietoorlog in Oekraïne begon met de omverwerping van Janoekovitsj negen jaar geleden, niet in februari 2022 zoals de Amerikaanse regering, de NAVO en de G7-leiders ons willen doen geloven.
De sleutel tot vrede in Oekraïne ligt in onderhandelingen op basis van de neutraliteit van Oekraïne en niet-uitbreiding van de NAVO.
Biden en zijn buitenlands beleidsteam weigeren deze oorzaken van de oorlog te bespreken. Ze erkennen zou de regering op drie manieren ondermijnen. Ten eerste zou het aan het licht brengen dat de oorlog vermeden of vroegtijdig gestopt had kunnen worden, waardoor Oekraïne de huidige verwoesting bespaard zou zijn gebleven en de VS meer dan 100 miljard dollar aan uitgaven tot nu toe. Ten tweede zou de persoonlijke rol van president Biden in de oorlog aan het licht komen als deelnemer aan de omverwerping van Janoekovitsj, en daarvoor als fervent voorstander van het militair-industrieel complex en zeer vroege voorstander van uitbreiding van de NAVO. Ten derde zou het Biden naar de onderhandelingstafel duwen, waardoor de voortdurende drang van de regering naar uitbreiding van de NAVO zou worden ondermijnd.
Uit de archieven blijkt onweerlegbaar dat de Amerikaanse en Duitse regeringen herhaaldelijk aan Sovjet-president Michail Gorbatsjov hebben beloofd dat de NAVO geen centimeter naar het oosten zou opschuiven wanneer de Sovjet-Unie het militaire bondgenootschap van het Warschaupact zou ontbinden. Niettemin begonnen de Amerikaanse plannen voor NAVO-uitbreiding al vroeg in de jaren negentig, lang voordat Vladimir Poetin president van Rusland werd. In 1997 schetste nationale veiligheidsdeskundige Zbigniew Brzezinski het tijdschema voor de NAVO-uitbreiding met opmerkelijke precisie.
Amerikaanse diplomaten en de eigen leiders van Oekraïne wisten heel goed dat de uitbreiding van de NAVO tot oorlog zou kunnen leiden. De grote Amerikaanse staatsman George Kennan noemde de uitbreiding van de NAVO een “noodlottige vergissing” en schreef in de New York Times: “Een dergelijk besluit zal naar verwachting de nationalistische, antiwesterse en militaristische tendensen in de Russische opinie aanwakkeren, een negatief effect hebben op de ontwikkeling van de Russische democratie, de sfeer van de koude oorlog in de Oost-Westbetrekkingen herstellen en de Russische buitenlandse politiek in een richting duwen die ons beslist niet aanstaat.
William Perry, minister van Defensie van president Bill Clinton, overwoog ontslag te nemen uit protest tegen de uitbreiding van de NAVO. Terugdenkend aan dit cruciale moment in het midden van de jaren negentig zei Perry in 2016 het volgende: “Onze eerste actie die ons echt in een slechte richting zette, was toen de NAVO begon uit te breiden en Oost-Europese naties binnenhaalde, waarvan sommige aan Rusland grensden. Op dat moment werkten we nauw samen met Rusland en zij begonnen te wennen aan het idee dat de NAVO een vriend kon zijn in plaats van een vijand … maar zij voelden zich erg ongemakkelijk bij een NAVO vlak aan hun grens en zij deden een sterk beroep op ons om daar niet mee door te gaan.”
In 2008 stuurde de toenmalige ambassadeur van de VS in Rusland, en nu directeur van de CIA, William Burns, een telegram naar Washington waarin hij uitvoerig waarschuwde voor de ernstige risico’s van de uitbreiding van de NAVO: “De NAVO-aspiraties van Oekraïne en Georgië raken niet alleen een gevoelige snaar in Rusland, maar wekken ook ernstige bezorgdheid over de gevolgen voor de stabiliteit in de regio. Rusland ziet niet alleen een omsingeling en pogingen om de Russische invloed in de regio te ondermijnen, maar vreest ook onvoorspelbare en ongecontroleerde gevolgen die de Russische veiligheidsbelangen ernstig zouden schaden. Volgens deskundigen is Rusland vooral bezorgd dat de sterke verdeeldheid in Oekraïne over het NAVO-lidmaatschap, waarbij een groot deel van de etnisch-Russische gemeenschap tegen het lidmaatschap is, zou kunnen leiden tot een grote scheuring, met geweld of in het ergste geval een burgeroorlog. In dat geval zou Rusland moeten beslissen of het moet ingrijpen; een beslissing waarmee Rusland niet geconfronteerd wil worden”.
De Oekraïense leiders wisten duidelijk dat druk uitoefenen op de NAVO-uitbreiding naar Oekraïne oorlog zou betekenen. Voormalig Zelensky-adviseur Oleksiy Arestovych verklaarde in een interview in 2019 “dat onze prijs voor toetreding tot de NAVO een grote oorlog met Rusland is.”
In 2010-2013 drong Janoekovitsj aan op neutraliteit, in lijn met de Oekraïense publieke opinie. De VS werkten heimelijk aan de omverwerping van Janoekovitsj, zoals levendig te zien is op de band waarop de toenmalige Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken Victoria Nuland en de Amerikaanse ambassadeur Geoffrey Pyatt de regering na Janoekovitsj plannen, weken voor de gewelddadige omverwerping van Janoekovitsj. Nuland maakt in het gesprek duidelijk dat zij nauw samenwerkte met toenmalig vicepresident Biden en zijn nationale veiligheidsadviseur Jake Sullivan, hetzelfde team Biden-Nuland-Sullivan dat nu centraal staat in het Amerikaanse beleid ten aanzien van Oekraïne.
Na de omverwerping van Janoekovitsj brak de oorlog uit in de Donbas, terwijl Rusland de Krim opeiste. De nieuwe Oekraïense regering deed een beroep op het NAVO-lidmaatschap, en de VS bewapende en hielp het Oekraïense leger te herstructureren om het interoperabel te maken met de NAVO. In 2021 spraken de NAVO en de regering-Biden zich sterk uit voor de toekomst van Oekraïne in de NAVO.
In de onmiddellijke aanloop naar de Russische invasie stond de uitbreiding van de NAVO centraal. Poetins ontwerpverdrag tussen de VS en Rusland (17 december 2021) riep op tot stopzetting van de NAVO-uitbreiding. De Russische leiders stelden de uitbreiding van de NAVO als oorzaak van de oorlog in de vergadering van de Russische Nationale Veiligheidsraad op 21 februari 2022. In zijn toespraak tot de natie die dag verklaarde Poetin dat de uitbreiding van de NAVO een centrale reden was voor de invasie.
Historicus Geoffrey Roberts schreef onlangs: “Had de oorlog voorkomen kunnen worden door een Russisch-Westerse deal die de NAVO-uitbreiding een halt toeriep en Oekraïne neutraliseerde in ruil voor solide garanties voor Oekraïense onafhankelijkheid en soevereiniteit? Heel goed mogelijk.” In maart 2022 meldden Rusland en Oekraïne vooruitgang in de richting van een snel onderhandeld einde van de oorlog op basis van de neutraliteit van Oekraïne. Volgens Naftali Bennett, voormalig premier van Israël, die bemiddelaar was, was een akkoord dichtbij voordat de VS, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk het blokkeerden.
Terwijl de regering Biden verklaart dat de inval van Rusland niet uitgelokt was, streefde Rusland in 2021 diplomatieke opties na om een oorlog te vermijden, terwijl Biden de diplomatie afwees en volhield dat Rusland geen enkele zeggenschap had over de kwestie van de uitbreiding van de NAVO. En Rusland drong in maart 2022 aan op diplomatie, terwijl het team van Biden opnieuw een diplomatieke beëindiging van de oorlog blokkeerde.
Door te erkennen dat de kwestie van de NAVO-uitbreiding centraal staat in deze oorlog, begrijpen we waarom Amerikaanse wapens deze oorlog niet zullen beëindigen. Rusland zal zo nodig escaleren om uitbreiding van de NAVO naar Oekraïne te voorkomen. De sleutel tot vrede in Oekraïne ligt in onderhandelingen op basis van de neutraliteit van Oekraïne en niet-uitbreiding van de NAVO. Het aandringen van de regering Biden op NAVO-uitbreiding naar Oekraïne heeft Oekraïne tot slachtoffer gemaakt van verkeerd begrepen en onbereikbare militaire aspiraties van de VS. Het wordt tijd dat de provocaties stoppen en dat er onderhandelingen komen om de vrede in Oekraïne te herstellen.
Correctie: Een eerdere versie van dit artikel vermeldde verkeerd de datum van de kabel van William Burns uit 2008 die waarschuwde voor uitbreiding van de NAVO. Die fout is hersteld.
Licentie: Creative Commons (CC BY-NC-ND 3.0). Vertaald met DeepL professional
Auteur JEFFREY D. SACHSJeffrey D. Sachs is hoogleraar en directeur van het Center for Sustainable Development aan Columbia University,
