Onder de titel ‘Wijs en duurzaam’ is door uitgeverij Asoka een boek verschenen, geschreven door Sulak Sivaraksa. Sulak is een van de meest vooraanstaande Aziatische sociale denkers en activisten. Hij noemt het boek een Boeddhistisch vervolg op het baanbrekende werk van Dr. E.F. Schumacher: ‘Small is Beautiful, Economics as if People Mattered’ Door de nadruk te leggen op kleinschalige, inheemse, duurzame alternatieven voor globalisering biedt Sulak hoop en alternatieven om onze economie te herstructureren op basis van boeddhistische principes en persoonlijke ontwikkeling.
Het doet mij bijzonder goed om te lezen dat iemand ‘aan de andere kant van de wereld’ exact dezelfde gedachten heeft met betrekking tot mens en economie als die ik in ‘Een Menselijke Economie’ onder woorden heb gebracht. Ook Sulak wijst op de rampspoed die het vrije markt mechanisme over de wereld heeft gebracht. Hoe de kleinschalige, hoofdzakelijk agrarische samenleving van Thailand (Siam) weg is gedrukt door het grootkapitaal. En hoe de globalisering van het vrije markt denken een enorme inkomens en vermogens ongelijkheid teweeg heeft gebracht.
Twee citaten uit ‘Wijs en Duurzaam’ illustreren het bovenstaande: ‘Pleitbezorgers van de vrije handel houden zich er niet mee bezig welke groepen in de maatschappij succes hebben en welke achterop raken….Regeringen worden als machines om de kansen voor kapitalistische investeerders te maximaliseren.’
In West Europa speelt hetzelfde proces zich af als in Azië. Het midden- en kleinbedrijf wordt in toenemende mate weggedrukt door het grootbedrijf. Dit proces voltrekt zich in feite al decennia lang. Het verval van de werkgelegenheid in de private sector is groot. Tot dusver is de teruggang niet duidelijk merkbaar geweest door het scheppen van werkgelegenheid in de overheidssfeer, door jongeren de illusie te geven van zelfstandigheid en de kansen om als kleine beginnende ondernemer succesvol te zijn en door het afnemen van de beroepsbevolking. Maar omdat dit proces onstuitbaar voortgaat, zal op een gegeven moment merkbaar worden dat werkgelegenheid, ook in het westen een schaars goed is.
In Azië is er geen sociaal vangnet, zoals we dat in Nederland hebben. Daarom zijn zeer veel kleine zelfstandige boeren en ambachtslieden in die landen gedreven door armoede naar de grote steden getrokken om vervolgens daar onder kommervolle omstandigheden te leven.
Sulak schrijft: ‘Bedrijven verplaatsen hun productievoorzieningen naar het land dat de grootste uitbuiting van arbeiders en de minste bescherming van het milieu toestaat. Lagere lonen en uitholling van rechten van werknemers zijn de hoekstenen van het economisch beleid van landen die wedijveren om het relatieve voordeel van het hebben van goedkope arbeidskrachten. Naties en bedrijven en het recente samensmelten van deze twee, zijn vaak plegers van structureel geweld. Hun beleid verhoogt de ongelijkheden in rijkdom, put natuurlijke hulpbronnen uit en vervreemdt mensen van hun basiscultuur.’
In de Volkskrant van 30 juni staat dat het rampjaar 2009 voor de Nederlandse economie een topjaar is geweest voor de miljonairs. ‘De economie kromp met 4%, de export daalde met 22% en de huizenprijzen met ruim 5%. Maar het aantal miljonairs in Nederland is groter dan ooit en is nog nooit zo hard gestegen als in 2009!’
Een steeds grotere inkomens- en vermogensongelijkheid is inherent aan de vrije markt economie, die te vergelijken is met een jungle waarin het recht van de ‘sterke’ geldt. Maar dan sterk in de betekenis van de grootste hebberigheid en ongeïnteresseerdheid in het lot van de medemens.
Sulak Sivaraksa schrijft dat verandering begint bij het eigen bewustzijn. Vrede en mededogen begint met vrede en gevoel voor mededogen in onszelf. ‘Door mijn hart en hoofd te verbinden zie ik de wereld op een holistische manier, als een bol die gevuld is met levende wezens die allemaal met elkaar verwant zijn. Ik breid mijn inzicht uit met liefde, om te helpen een geweldlozer wereld te bouwen. Ik beloof, dat ik eenvoudig zal leven en bied mezelf aan om degenen die onderdrukt zijn, te dienen.’
