“Hoera”, twittert Ewald Engelen: “Schuldgedreven groei”, op het bericht dat de huizenmarkt en het aantal woningtransacties tot recordhoogte zijn gestegen in 2017.
Voor het eerst sinds de crisis stijgen de huizenprijzen boven de hoogste stand in 2008 uit.
Ook het aantal verkopen van woningen neemt significant toe, niet alleen in de grote steden, maar ook in bijvoorbeeld de polders.
De toename van prijzen van koopwoningen en de stijging van het aantal woningverkopen brengt een hoger hypothekenvolume met zich mee, € 8,1 miljard meer in 2016, waardoor het hypotheekvolume groeide tot € 664,4. Het digitale ‘geld’ dat banken creëren neemt toe doordat mensen schulden aangaan. Hypotheken zijn een belangrijke bron van geldcreatie. Anders dan met kredieten aan bedrijven zijn deze schulden echter niet productief, er wordt geen winst mee behaald en omdat de rente- en aflossing uit het inkomen van de hypotheekgever moet worden opgebracht, is er een lange tijd voor nodig voordat de hypotheek helemaal is afgelost. Zeker bij de in verhouding tot het inkomen hoge hypotheken. Het legt een hoge druk op het gezinsinkomen. Daarbij komt dat de koopkracht over de afgelopen 16 jaar nauwelijks is gestegen:
De gemiddelde jaarlijkse toename van de koopkracht was tussen 2001 en 2016 0,1%. In dezelfde periode steeg het BBP van Nederland met gemiddeld 1,2% per jaar. Het BBP is de marktwaarde in geld van alle goederen en diensten die in een jaar worden geproduceerd. Het blijkt dat de koopkracht flink achterblijft bij de toename van het BBP, hoewel het BBP al niet spectaculair groeit. Als de woningprijzen hard blijven stijgen dan wordt het in principe steeds moeilijker om op lange termijn aan de rente- en aflossingsverplichtingen te voldoen. Daarbij zijn het afschaffen van de renteaftrek, een steeds hoger ‘eigen deel’ bij de aankoop van de woning en rentestijging in de komende jaren complicerende factoren.
Voortdurend nieuw geld door schuld in omloop brengen is niet de manier om tot een betere verdeling van de welvaart te komen en het leidt evenmin tot een rechtvaardige samenleving.
De economie komt in beweging omdat er meer geld in omloop is als gevolg van de hausse op de huizenmarkt. Immers meer schuld is meer geld. Tegelijkertijd worden echter de voorwaarden gecreëerd voor nieuwe problemen.
De helft van de Nederlandse huishoudens heeft vrijwel geen spaargeld om eventuele klappen op te vangen.
Stijgen van de rente en afschaffen van de renteaftrek kan niet worden opgevangen dan alleen door te bezuinigen, want de koopkrachttoename is hiervoor te gering. Bovendien is de koopkrachtverandering ook nog een gemiddelde over een lange reeks van jaren. De helft van de Nederlandse gezinnen is er voor wat betreft de koopkracht op achteruitgegaan en de andere helft ging er meer dan het gemiddelde op vooruit.
Veel gezinnen kunnen moeilijk bezuinigen, omdat het grootste deel van hun besteedbare inkomen op gaat aan vaste lasten. (vooral wonen, energie, zorg, pensioenpremies en lasten die de lagere overheid oplegt)
De groei is niet gebaseerd op winstgevende productie van goederen en diensten, dus wel meer schuld maar niet door investeringen in bedrijfsmatige activiteiten die in de toekomst meer inkomen kunnen genereren.
Als de woningmarkt inzakt, dan komen er weer veel woningen onder water te staan.
Daarom, schuldgedreven groei, vooral door hypotheken, is gevaarlijk als daarnaast niet sprake is van een robuuste groei van de reële economie. Een gemiddelde jaarlijkse groei van het BBP van 1,2% valt niet als zodanig te kwalificeren.
Het meest zorgelijke aan wat zich de afgelopen jaren aan het ontwikkelen is, wordt echter zichtbaar in de tabel ‘Samenstelling vermogens’. Sinds het uitbreken van de crisis is het vermogen EXclusief de overwaarde op de eigen woning van de minst vermogende 50% van de huishoudens (3,75 miljoen huishoudens) teruggelopen van € 25,4 miljard in 2009 tot € 14,8 miljard in 2014. Het vermogen van de rijkste 10% (748.000 huishoudens) nam toe van € 426,1 miljard tot € 552,6 miljard in 2014. Deze cijfers zijn van het CBS, dat (nog) niet die van 2015 en 2016 heeft gepubliceerd op hun site. Waarschijnlijk is de werkelijkheid nog schrijnender als daarbij de vermogens van de rijksten worden betrokken, die aan de waarneming van het CBS ontsnappen (belastingparadijzen bijvoorbeeld).
Waarom groei, zo zou je je kunnen afvragen. Een betere verdeling van de welvaart kan in beweging worden gebracht zonder de nadruk te leggen op groei. Immers van elke nieuw gecreëerde euro komt het grootste deel terecht bij de rijkste 10%. Het mechanisme waardoor dit gebeurt heet het herverdelingsmechanisme en het is het gevolg van de grootste misvatting die er zo ongeveer bestaat. Geld is geen product en geld met geld verdienen is niet zo logisch als er door de diepe conditionering met betrekking tot geld wordt gedacht. Geld met geld verdienen veroorzaakt onder meer:
financiële ongelijkheid
uitputting van de natuurlijke hulpbronnen
armoede
honger
vernietiging van het milieu
machtsconcentratie
oorlogen
In de wetenschappelijke literatuur bestaat hier een term voor: financiële fragiliteit. Het is als porselein met onzichtbare breuklijntjes: op het oog degelijk, maar het breekt bij het geringste stootje. De maandelijkse kosten kunnen worden voldaan, maar dat is het dan ook. Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft één op de drie huishoudens niet genoeg geld om bijvoorbeeld de wasmachine te repareren, versleten meubels te vervangen of elk jaar een weekje op vakantie te gaan. Het Nibud becijferde vorig jaar dat bijna een kwart van de Nederlanders structureel moeite heeft om rond te komen. Al deze verschillende cijfers wijzen erop dat veel Nederlandse gezinnen een fragiel bestaan leiden.
Groene Amsterdammer, ‘Schaatsen op dun ijs’ 27 juli 2017
Als degenen die zoveel vermogen hebben dat ze dat in hun eigen leven en dat van hun gezin niet in tien levens of meer zouden kunnen opmaken, dat geld gingen investeren in zaken die een betere verdeling van de welvaart tot gevolg hebben. Zoals in woningen die vervolgens voor een eerlijke huur worden verhuurd al dan niet via coöperaties die geleid worden door mensen die meer oog hebben voor het welzijn van de samenleving dan voor hun eigen portemonnee. Dan is het niet meer nodig om een huis te kopen en een –veel te- hoge hypotheek te nemen. Door de eerlijke huur blijft er meer over van het besteedbare inkomen en dat goed is voor de vele gezinnen, die elke maand in meerdere of mindere mate tekort komen om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. Dat is herverdeling optima forma en het leidt tot een stabielere samenleving dan die we nu hebben.
© Ad Broere
