In de media wordt gesproken over het falende inkomensbeleid van de overheid. De beloofde koopkrachtverbetering is een illusie, want tegelijkertijd wordt bijvoorbeeld het lage btw tarief fors verhoogd evenals de zorgpremies, de energielasten, de accijnzen, de waterschapsbelasting en nog (veel) meer. Bovendien is de koopkracht van grote groepen in de samenleving zozeer aangetast in de afgelopen jaren dat de beloofde 1,5 procent niet meer dan een doekje voor het bloeden is.
De overheid voert geen inkomensbeleid. Ze kunnen het niet, ook als daartoe de intentie zou zijn, want de overheid is door de globalisering, het neoliberalisme en de macht van de multinationale ondernemingen en banken – ik beschouw de EU ook als een multinationale onderneming – machteloos geworden. Hetzelfde geldt voor wonen, zorg en pensioenen. De markt heeft het voor het zeggen en de overheid kan slechts volgen.
In Geld in de Bijrol komen deze onderwerpen aan bod op een manier die je in de media weinig zult aantreffen. De grote problemen rond inkomen, wonen, zorg en pensioenen kunnen niet met dezelfde middelen worden opgelost als die waardoor ze zijn ontstaan. Daarom wordt in het boek de kern van de problemen blootgelegd. Alleen als begrepen wordt hoe destructief het huidige geldsysteem is en hoezeer het een menswaardige samenleving in de weg staat, kan er bewust aan een positieve verandering worden gewerkt.
Onderstaand citaat uit Geld in de Bijrol illustreert de onomkeerbaarheid van de processen die al vele decennia geleden in werking zijn gezet en de noodzaak dat wij door samen te werken zelf voor de noodzakelijke verandering gaan staan. Als we daartoe in staat zijn, want er zijn veel redenen om hieraan te twijfelen.
“Foxconn City in Shenzhen, China, is waarschijnlijk de grootste fabriek die ooit werd gebouwd. Naar schatting werken er 400.000 arbeiders. Ze produceren glimmende en dure hebbedingen zoals de iPhone van Apple.
Het hoge aantal zelfmoorden onder arbeiders bij Foxconn trok in 2010 mondiaal de aandacht. Het leidde echter niet tot het opzeggen van contracten door opdrachtgevers. Ook waren rapporten over de meedogenloze en vernederende werkomgeving bij Foxconn (geestdodende arbeid, 12-urige werkdagen) geen aanleiding om geen Apple producten meer aan te schaffen. Foxconn volstond met het maken van netten rond de fabrieksgebouwen om arbeiders die van het dak af wilden springen op te vangen en zo te voorkomen dat ze te pletter vielen op de grond. Het bedrijf heeft niets gedaan aan het verbeteren van de werkomstandigheden.
Historicus Joshua B. Freeman schreef over de rol die fabrieken vanaf de industriële revolutie in de negentiende eeuw hebben gespeeld. Hij zegt hierover: “Mensen verliezen vaak uit het oog hoezeer onze vrije markt is gecreëerd met onvrije arbeid”. Economische slavernij en uitbuiting van vrouwen en (kleine) kinderen waren bijvoorbeeld in Engeland aan de orde van de dag. Voor weinig geld werden er lange dagen gemaakt en arbeiders moesten een contract tekenen dat ze niet zouden weglopen. Overtreding van deze dwangafspraak had gevangenisstraf tot gevolg. De hiërarchische maatschappijstructuur leidde ertoe dat de massa berustte in hun armoede en een puissant rijke bovenlaag op alle fronten heerste.
Hoewel in deze tijd de scherpste kanten ervan af zijn, blijft fabriekswerk eentonig, saai en daardoor geestdodend. Het is logisch dat er in het westen al decennialang weinig belangstelling meer is voor dit type werk. Ook niet bij de kinderen van de gastarbeiders die uit landen rond de Middellandse Zee naar Nederland werden gehaald om het werk te doen waarvoor Nederlanders bedankten. Robotisering en automatisering zijn daarvan een logisch gevolg en fabrieksarbeid zal daardoor meer en meer tot het verleden gaan behoren, uitgezonderd in de gebieden waar arbeid vooralsnog goedkoper is dan automatisering. Het probleem is echter dat de werkgelegenheid steeds minder wordt en dat er onvoldoende vervangende werkgelegenheid wordt gecreëerd. De eigenaren van multinationale ondernemingen investeren hun geld bij voorkeur in geautomatiseerde productieprocessen en ontvangen hiervoor ook de revenuen. Daardoor gaat er voortdurend meer geld naar een steeds kleiner aantal mensen toe.
Nostalgisch doen over het verleden toen ‘we’ nog onze eigen maakindustrie hadden, is misplaatst, want zo geweldig was dat verleden niet. Het gevolg ervan is echter dat de werkgelegenheid meer en meer gaat afnemen, want ook voor diensten zoals ICT zullen de multinationals naar goedkopere oplossingen buiten Nederland blijven zoeken. Dit maakt het afschaffen van dividendbelasting in feite absurd. Het getuigt tevens van het ontbreken van verantwoordelijkheidsgevoel bij de rijken naar de samenleving toe. Wat moet er gebeuren om degenen die hun vermogen verwerven door geld en mensen voor zich te laten werken op een andere gedachte te brengen? Olivier Guez, auteur van ‘De verdwijning van Josef Mengele’ besluit zijn roman met: “Heb wantrouwen, de mens is een kneedbaar schepsel, mensen moeten gewantrouwd worden”. Dit roept de vraag op of het spreekwoord ‘gelegenheid maakt de dief’ niet een heel rake waarneming is en dat er maar weinig mensen zijn, die de verleiding van macht en rijkdom kunnen weerstaan.”
Ik hoop oprecht dat Guez een te somber beeld schetst van de mens.
(c) Ad Broere
