‘Prudent’, dit woord past helemaal bij Klaas Knot, directeur van De Nederlandsche Bank. Hij kreeg op 23 december 2019 veel aandacht in De Volkskrant. Een voorpagina artikel en een twee pagina’s beslaand interview in het eerste katern. Knot is een belangrijk man in de monetaire wereld. Hij is niet alleen directeur van De Nederlandsche Bank, ook is hij jaarlijks gast bij de Bilderberg conferentie, lid van het BIS centrale bankiersteam en hij is vicevoorzitter van het Financial Stability Board (FSB). Het FSB is een spin-off van de BIS Bank en treedt op als internationale toezichthouder op het mondiale financiële stelsel. Het adviseert nationale autoriteiten met betrekking tot maatregelen om het financiële stelsel stabiel te houden.
Knot waarschuwt in het interview voor de gevolgen van de lage rente. Het houdt gevaren in voor het financiële stelsel, omdat beleggers in hun zoektocht naar rendement teveel risico’s nemen. Daardoor ontstaan er zeepbellen, die op termijn tot grote verliezen kunnen gaan leiden. Hij vertelt er in het interview niet bij hoe het komt dat de grote beleggers over zoveel cash beschikken. De geldverruiming van de Fed en de ECB worden niet genoemd. Hierdoor is een brede stroom van dollars en euro’s via deze centrale banken in ‘de markt’ gekomen. Alleen al via de ECB € 1,28 biljoen. Door de lage rente is het interessant voor vooral vermogende beleggers om geld bij de bank te lenen en dat geld te investeren in aandelen, vastgoed, et cetera. Zolang het maar meer opbrengt dan de lage rente profiteren ze van de zogenoemde hefboom.
Voor zowel de lage rente als voor de grote hoeveelheid geld in omloop is de ECB in Europa hoofdverantwoordelijk. Het zijn politieke keuzes geweest. Het ging om de economie in beweging te krijgen en ook -waarschijnlijk- vooral om de problemen van de zuidelijke EU lidstaten te verlichten. Knot was het niet eens met Draghi. Hij waarschuwde voor de gevolgen van de renteverlaging. Knot nam echter niet zijn ontslag als het logische gevolg van zijn gefundeerde kritiek op het ECB beleid. Hij is daarom mede verantwoordelijk voor de situatie die zich nu aan het ontvouwen is.
Volgens Knot zou er te gemakkelijk worden geleend vanwege de lage rente. Uit de statistieken van zijn eigen DNB blijkt echter dat er geen toename is geweest in de afgelopen jaren van kredieten en leningen door banken aan het bedrijfsleven. Ook is er geen grote toename van woninghypotheken. Dus wat dit betreft gaat zijn redenering van ‘gelegenheid maakt de dief’ niet op. Banken zijn voorzichtig, want ook al is de rente laag, de lening moet wel worden terugbetaald en daar hebben banken niet alle vertrouwen in.
De verruimde hoeveelheid geld is vooral bij beleggers en investeerders terecht gekomen. Zij zijn onder meer verantwoordelijk voor de zeepbel in de vastgoedmarkt en hebben ertoe bijgedragen dat de huren te hoog en de woningen te duur zijn geworden. Hierdoor is de koopkracht van Nederlanders in belangrijke mate aangetast. Ook de energietransitie is een onderwerp dat grote belangstelling heeft van investeerders. Vooral omdat de overheid beleggen in energieprojecten interessant maakt door garanties en subsidies. Vanzelfsprekend gefinancierd met (energie)belastinggeld. Zo zijn er meer voorbeelden van hoe de geldverruiming van de ECB de verhoudingen nog verder heeft verstoord dan ze al waren.
Knot noemt het niet in de pas lopen van de loonstijging met de lastentoename in zijn interview. Volgens hem lukt het de ondernemingen niet om hogere lonen in hun prijzen door te berekenen. Hij neemt zich voor om te onderzoeken waarom ondernemers hun prijzen tegenwoordig op een andere manier bepalen dan in het verleden het geval was. Ik heb een suggestie: kijk eens naar de koopkracht. Als de consument niet in staat/bereid is hogere prijzen te betalen, dan is een kopersstaking het gevolg. En dat willen de ondernemers voorkomen die, omdat ze wijzigingen waarnemen in het koopgedrag, de prijzen niet verhogen.
Knot is een voorstander van pensioenkortingen. ‘Er is op dit moment meer beloofd door pensioenfondsen dan ze kunnen waarmaken’. Hij vindt het onverstandig dat de pensioenkorting is uitgesteld. Als ik de technocratische redenering van Knot lees, dan vraag ik me af wat hij weet wat wij niet weten. Althans, we weten het wel, maar als wij het zeggen dan is het niet waar. Het financiële stelsel staat op instorten. De rek is er allang uit. Door kunstgrepen wordt de levensduur nog wat verlengd. Die kunstgrepen verergeren het probleem echter alleen maar. De beurzen zijn overgewaardeerd, evenals de vastgoedmarkt en zo zijn er nog meer zeepbellen. Als die worden doorgeprikt, dan is het afwachten wat er over blijft. In elk geval volgt dan een complete chaos en is het de vraag wie ‘de nieuwe orde’ in deze chaos gaat stichten. De snelheid waarmee zich negatieve ontwikkelingen voordoen in vrijwel alle maatschappelijke sectoren doet vermoeden dat het uur ‘U’ niet ver meer is.
Geld stuurt de economie en degene(n) die het geld bezitten hebben de macht. De pensioenkortingen die Knot voorstelt zullen slechts leiden tot het vergroten van de problemen van ouderen. Voor het overige wordt het paard achter de wagen gespannen, want lagere koopkracht bij een groeiende groep in de samenleving betekent minder bestedingen en dat is slecht voor het bedrijfsleven. Als het pad van kortingen en wie weet straks loonverlagingen wordt opgegaan dan gebeurt hetzelfde als met de renteverlagingen van de ECB. De ene verlaging maakt de volgende noodzakelijk.
Ik ben in mijn boeken en artikelen steeds duidelijk geweest over de gevolgen van de dominantie van geld. Geld moet letterlijk in de bijrol en geld met geld verdienen moet rigoureus worden afgeschaft. Tenminste, als we naar een menswaardiger samenleving toe willen dan de huidige. Dat zijn geen halve maatregelen Klaas Knot. Veel diepgaander dan kortingen op lonen en pensioenen. Als we dan toch aan de vooravond staan van een enorme crash, dan is dit het moment om ermee te beginnen. Voordat de chaos uitbreekt.
© Ad Broere, auteur en econoom
