Het is triest om mensen te zien, die op de dijk aan de Noord-Friese waddenkust plastic korrels uit het gras plukken. Het lijkt op water naar de zee dragen en uit het commentaar blijkt dat echt opruimen ondoenlijk is. Die plastic korrels zijn afkomstig uit een containerschip dat containers als flatgebouwen gestapeld op het dek heeft. Krankzinnig als je het ziet en ongelukken kunnen niet uitblijven, zoals het verliezen van containers die met hun lading in zee terechtkomen, openbarsten en overal de waanzin van deze tijd spreiden in de vorm van onder meer plastic speelgoed en plastic verpakking. Slecht voor het milieu, want die korrels komen in de voedselketen terecht en hebben weer veel ellende voor het zeeleven tot gevolg.
Het is opvallend stil van de kant van de politieke milieuactivisten als het om zaken zoals deze ramp gaat. Waarom? Ik denk dat de reden is dat de economie en geld heilig zijn verklaard. De echte oorzaak van deze ramp is geld met geld verdienen. Hoe? Door de kosten zo laag mogelijk te houden is de winst het grootst. Wie hebben daar belang bij? Ondernemers en aandeelhouders. Hoe hoger de winst, hoe groter hun voordeel. Daar wordt het milieu voor opgeofferd.
Waarom verloopt de energietransitie zo moeizaam? Omdat de fossiele brandstoffenconcerns in de afgelopen decennia meer naar hun aandeelhouders keken dan naar het belang van grootschalig investeren in de ontwikkeling van nieuwe energie. Er werd een verhoudingsgewijs klein bedrag in die ontwikkeling geïnvesteerd en tegelijkertijd werden er enorme bedragen uitgekeerd aan de aandeelhouders. Geld met geld verdienen en het aandeelhoudersbelang stonden en staan dus voorop. Als diezelfde concerns tientallen jaren meer zouden hebben geïnvesteerd in de ontwikkeling van nieuwe energie, dan zou het milieu er beter voorstaan. Ze gaven echter de voorkeur aan voorlichtingscampagnes zoals ‘There Is No Alternative’, om het publiek duidelijk te maken dat we niet zonder fossiele brandstoffen kunnen. Om tegelijkertijd de uitvindingen van inventieve creatievelingen weg te schuiven als onzin, niet haalbaar et cetera. Waar wel geld in wordt gestoken is in de toevoeging van chemische bestanddelen aan brandstoffen voor schepen, vliegtuigen en auto’s om de prestatie van de motoren te verbeteren en tegelijkertijd de kosten relatief laag te houden. Die toevoegingen zijn echter geen goed nieuws voor het milieu. Intussen worden wij ervan doordrongen dat het milieu door toedoen van de mens wordt verpest en moeten wij massaal dokken voor een energietransitie die al lang geleden had kunnen zijn ingezet als geld met geld verdienen niet centraal zou staan.
Waarom is de huizenmarkt zo tot op het bot verpest? De huizenprijzen zijn volkomen uit de hand gelopen, vooral in de grote steden. De huren zijn in verhouding tot de inkomens de pan uit gestegen. De reden is weer: Geld met geld verdienen. Banken hebben belang bij schuld. Ze leven ervan. Hoe hoger de schuld, hoe hoger het inkomen. Ook nu de rente laag is, want de grote hoeveelheid schuld compenseert deze lage rente ruimschoots, zoals blijkt uit de jaarrekening van de banken. De huren, zowel van de sociale woningbouw als de vrije sector zijn veel te hoog en de jaarlijkse verhoging is met goedvinden van de Minister van Binnenlandse Zaken buitenproportioneel.
Geld met geld verdienen is ook een belangrijke oorzaak van de ‘hebzucht’ van de overheid. Een aanzienlijk deel van de overheidsuitgaven, geschat op de helft, komt uiteindelijk weer terecht in de zakken van hen die geld met geld verdienen. In directe zin door de Staatsschuld en indirect doordat in de prijzen die de overheid betaalt weer een groot deel ‘geld met geld verdienen’ zit verborgen. Ook in de aankopen die wij doen zit overigens gemiddeld voor de helft bestemd voor degenen die geld met geld verdienen. Geld met geld verdienen heeft dus niet uitsluitend betrekking op het betalen van rente, het slaat ook op de winst van bedrijven die voor de aandeelhouders is bestemd.
Het heeft er de schijn van dat de lage prijzen van kleding, voeding, vakanties in het belang van ons is. Deze schijn bedriegt ook, want het is gewoon bekend dat onze koopkracht achteruitgaat, waardoor het nodig is om de prijzen zo laag mogelijk te houden. Vooral echter om winst te blijven maken, want daar draait het uiteindelijk om. De prijs hiervoor is dat mens en milieu worden opgeofferd, zoals met de containerschepen en ook bijvoorbeeld met het misbruik maken van arbeidskracht in lagelonenlanden en het vervoeren van producten over grote afstanden met milieubelastende schepen en vliegtuigen.
De Amerikaanse Catherine Austin-Fitts spreekt in een YouTube-filmpje over de Solari Index8. De index, die door haar adviesbureau werd ontwikkeld, is een maatstaf voor het welzijn en de veiligheid van een gemeenschap. Austin-Fitts zegt dat de gemeenschap waarin zij opgroeide een Solari Index van 100 procent had. De Dow Jones stond toen op 500. In deze tijd is het omgekeerd: de Dow Jones stond in mei 2018 op ruim 24.000 en de Solari Index is gezakt naar zo ongeveer het nulpunt. Austin-Fitts zegt dat de drugsverkoop aan onze jeugd deze omkering teweeg heeft gebracht. Volgens haar gaat er in deze handel en de hieraan gerelateerde georganiseerde criminaliteit zo’n 500 tot 1.000 miljard dollar per jaar om en bezorgt het banken en multinationals veel winst. Stoppen met de drugshandel zou betekenen dat de beleggingsfondsen een enorme dreun krijgen en dat de overheidstekorten niet meer afdoende gefinancierd worden. Austin-Fitts hield een gezelschap aan wie zij een lezing gaf voor dat zij voor de keuze werden gesteld tussen de geestelijke en lichamelijke gezondheid van de jeugd en hun inkomen. Het gezelschap van gerespecteerde Amerikaanse burgers koos voor hun inkomen in het besef dat mede hierdoor de jeugd in de kou werd gezet.
Fragment uit ‘Geld in de Bijrol’
Geld met geld verdienen is de kernoorzaak van wat er mis is met de aarde en alles wat erop leeft. Het is de belangrijkste reden waarom er roofbouw wordt gepleegd. Het is niet gewoon dat 26 mensen even veel bezitten als de helft van de wereldbevolking. Het is niet normaal dat de wereld gebukt gaat onder een steeds groter wordende schuldenberg. Die extreme rijkdom en die schuldenberg zijn beide het gevolg van hetzelfde: geld met geld verdienen. Het is opvallend hoe weinig hierover gesproken wordt, ondanks dat het een sta in de weg is voor verandering. Daarom, als we een betere, menswaardigere wereld willen, dan is de eerste stap het afschaffen van geld met geld verdienen. Niet voor een deel, maar helemaal. Want ook een klein beetje houdt de deur open voor nieuw misbruik.
© Ad Broere, auteur en econoom
In een terugblik op het Ons Geld congres licht Ad Broere zijn visie op wat er zou moeten worden gedaan toe:
