Op 13 april waarschuwde Klaas Knot, directeur van De Nederlandse Bank voor teveel optimisme bij het lenen van geld om een huis aan te kopen. Het is inderdaad onverstandig en kortzichtig om bij de berekening van de hypotheeklasten ervan uit te gaan dat de rente zo laag zal blijven als die nu is.
Het verschil tussen Klaas Knot en Ad Broere is echter, dat ik fundamentele bezwaren heb tegen de opgefokte huizenprijzen, het opportunisme van de banken en dat van de andere belanghebbenden bij de huizenmarkt en dat ik voor renteloze leningen ben. Over dat laatste schreef ik in 2015 een brief aan Klaas Knot, waarop ik – zoals gebruikelijk – geen antwoord kreeg.
Klaas Knot, weet als lid van het financiële establishment vanzelfsprekend heel goed waar de schoen wringt. Hij zou in zijn rol van toezichthouder niet alleen moeten waarschuwen voor het opnieuw opblazen van de huizenzeepbel en voor alle ellende die daaruit weer gaat voortvloeien, maar daadkrachtig moeten ingrijpen om een nieuwe ontsporing te voorkomen. Dat doet Knot niet, omdat hij ook weet dat hypotheken de geldkoe van banken zijn en omdat hij ook weet dat banken die koe willen doormelken en uitmelken zolang het nog kan. Nu legt hij de verantwoordelijkheid neer bij de burger. Niemand kan over 5 of 10 jaar met de vinger naar De Nederlandse Bank wijzen, want we waren gewaarschuwd. En de banken zullen als eerste weer met de vinger naar die domme burgers wijzen die zo onverantwoord hebben geleend…
Eerder verschenen er in de media juichende berichten over de aantrekkende huizenmarkt. Vanzelfsprekend is het fijn dat je eindelijk je woning kunt verkopen en ook dat de verliezen op die verkoop minder worden.
Maar waarop is dit herstel gebaseerd?
– een abnormaal lage rente
– opgefokte vrolijkheid over economisch herstel
– banken die opnieuw te gemakkelijk geld uitlenen
Die rente zal echt wel weer gaan stijgen zolang dit op rente en geld met geld verdienen gebaseerde stelsel nog blijft bestaan. En dan? Je hebt 5 jaar of 10 jaar een lage rente en dan ga je opeens het dubbele of misschien wel drievoudige betalen. Wat dan?
Als de economie opnieuw een dreun krijgt en je raakt je baan kwijt. Wat dan?
Je werkt met z’n tweeën voor de rente en aflossing van de hypotheek. Dat kan ook niet anders, want het is te zwaar voor een inkomen. Je gaat uit elkaar. Wat dan?
Banken lenen veel te gemakkelijk geld uit op basis van de wetenschap dat er een vangnet is. Ze kunnen jouw hypotheek verkopen, zoals de Rabobank dat bijvoorbeeld kortgeleden heeft gedaan en ze steunen ook op de overheid- dus de belastingbetaler – door de hypotheekrente aftrek en door het waarborgfonds voor hypotheken. Als de carrousel die banken in staat stelt om hypotheken te verlenen, die eigenlijk niet kunnen, gaat stoppen. Wat dan?
De prijzen van woningen zijn in de afgelopen 30 jaar – ondanks de crisis- 4,7 keer duurder geworden. De lonen zijn minder dan verdubbeld. Dus het kopen van een huis is nog steeds een voor het inkomen dure aangelegenheid. Daarom is één inkomen meestal niet genoeg. In de tabel hieronder wordt dit inzichtelijk gemaakt.
De tabel toont aan dat de groei van het modale bruto inkomen nauwelijks de inflatie is voorgebleven. Het modale Nederlandse huishouden is er in 30 jaar in koopkracht dus nauwelijks op vooruit gegaan. Evenmin profiteerde men in gelijke mate van de groei van het Bruto Binnenlands Product; dit is de waarde van alle goederen en diensten die Nederland in een jaar produceert. De woningprijzen zijn in tegenstelling tot de modale inkomens juist wel enorm gegroeid. Woningen zijn tussen 1985 en 2014 gemiddeld 4,7 keer duurder geworden.
Om die verhoudingsgewijs veel te dure woningen te kunnen betalen, zijn de Nederlandse huishoudens diep in de schulden gegaan. De hypotheekschulden waren in 2014 5,5 keer zo hoog dan in 1985. Banken scheppen geld door schuld. Iedere extra euro staat gelijk aan een euro meer schuld. Het is daarom niet verbazingwekkend dat de banken enorm hebben bijgedragen aan de toename van de geldhoeveelheid. Het is echter wel merkwaardig dat die groei van het digitale ‘geld’ ongeveer gelijk is aan de groei van de hypotheekschuld. Hieruit blijkt hoe sterk de Nederlandse banken zijn gericht op hypotheekverlening.
Daarom zwijgt Knot over de enorme berg aan hypotheken die bij de banken is opgestapeld en waarschuwt hij de burgers om vooral aan de betaalbaarheid te denken. Het is het paard achter de wagen spannen, want wat zijn de opties? Een – te duur – huis huren, of een – te duur- huis kopen, waarvan de lasten door de lage rente kunnen worden opgebracht. Dan ben je toch geneigd om er maar het beste van te hopen?
Zolang de Augiasstal niet wordt schoongemaakt, blijven het eigen huis en hypotheken een potentiële bron van ellende. Welke schoonmaak moet er plaatsvinden? Het moet bij de bron gebeuren en die is, dat de prijzen van de woningen weer in overeenstemming worden gebracht met de inkomens. Hierin moet De Nederlandse Bank sturend optreden, want de lucht moet uit de zeepbel voordat deze barst met alle gevolgen van dien. Als overgangsmaatregel moeten degenen die de dupe zijn van deze prijsdaling worden gecompenseerd door kwijtschelding van de restschuld die overblijft na de verkoop van de woning. En voor de toekomst moet en mag de eigen woning niet langer de melkkoe zijn van de banken. Dit kan alleen afdoende worden opgelost door de leningen rentevrij te maken en door de hoogte van de maandlasten van de woning te maximaliseren op een niveau waardoor de andere uitgaven niet in het gedrang komen.
© Ad Broere
